Voortgangsverslag van de Conventie van de burgers 12

Bijzondere constitutionele vraagstukken

Beste leden van FAEF's burgerconventie,

Als regio's of landen met elkaar moeten samenwerken maar te maken krijgen met gemeenschappelijke belangen die zij niet alleen kunnen behartigen, is de oprichting van een federatie de beste manier om dit te organiseren. Zij belasten een federaal orgaan met de zorg voor een limitatieve lijst van gemeenschappelijke belangen, laten hun eigen bevoegdheden over deze onderwerpen sluimeren en blijven voor de rest soeverein. 

Op 4 december eindigt de bespreking van artikel II en begint die van artikel III tot 25 december. Het FAEF-bestuur speelt geen rol in de discussie binnen het discussieforum. Wel kan het bestuur de leden van de Burgerconventie wijzen op elementen in de grondwet die bijzondere aandacht behoeven. Zoals de volgende. 

1. Limitatieve lijst van gemeenschappelijke Europese belangen, artikel III, afdeling 2

De vraag is natuurlijk: welke onderwerpen vertrouwen zij toe aan het federale gezag? En hoe heet zo'n onderwerp? Hier speelt de manier van woordkeuze een grote rol. Men is altijd geneigd een gemeenschappelijk belang te formuleren in termen van beleidsvorming. Men moet echter de naam van het specifieke belang scheiden van het daaraan te koppelen beleid. Het zijn twee verschillende dingen. Het ene is een belang, het andere een activiteit om dat belang te behartigen.

Thans bevat artikel III, afdeling 2, onder a) tot en met o), de beoogde uitputtende lijst van gemeenschappelijke belangen. Maar de tekst formuleert het als een beleidsbepaling. Wij zouden dat willen verbeteren door elke clausule te laten beginnen met de naam van het gemeenschappelijk belang, gevolgd door de beleidsindicatie. Bijvoorbeeld clausule a) begint met: "Inkomen van de Federatie". Gevolgd door "het heffen en innen van belastingen .....".

Zo krijgt de burger een beter beeld van de limitatieve lijst van Europese belangen die een federale aanpak vereisen. Bovendien kan dit leiden tot een betere limitatieve lijst van die gemeenschappelijke belangen, met een betere beschrijving van het beleid dat daaraan kan worden verbonden.

Een van de zwakste elementen van de Amerikaanse politiek is het ontbreken van harde anticorruptieregels in de grondwet. Hoe sterk het constitutionele en institutionele bouwwerk van de VS ook is, het wordt in het kader van verkiezingen steeds meer beschadigd door de mensen die in dat huis wonen. Het tweepartijenstelsel drijft op de inbreng van enorme sommen geld. Dat lokt de ergste driften uit van mensen die ten koste van alles het constitutionele en institutionele systeem naar hun hand willen zetten. 

Wij verzoeken de leden van de Burgerconventie deze afdeling 2, punten a) tot en met o), te verbeteren door per punt een concreet gemeenschappelijk belang in te vullen, de tekst van het daaraan te koppelen beleid te verbeteren en de lijst zelf in te korten of aan te vullen. 

2. Anticorruptieregels, artikel III, afdeling 5

Een federaal Europa moet hiervan leren. Artikel III, afdeling 5, clausules 3-9 bevat dan ook strenge anticorruptieregels. Een regel als de Amerikaanse Hatch Act (genoemd naar senator Carl Hatch) uit 1939 ontbreekt echter. De toepassing van deze wet speelt momenteel in de nasleep van de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. Die federale wet verbiedt ambtenaren van de uitvoerende macht - met uitzondering van de president en de vice-president - politiek actief te zijn. Omdat ambtenaren tijdens de laatste verkiezingscampagne hun positie gebruikten om politieke actie te voeren ten gunste van de verkiezing van Trump, worden er momenteel rechtszaken tegen hen aangespannen.

Het FAEF-bestuur verzoekt de leden van het CC een concrete tekst te overwegen van een aanvullende clausule in afdeling 5 van artikel III die dat verbod omschrijft, onder verwijzing naar een wet die dat verbod nader uitwerkt.

3. Staat van de Unie, Artikel V, Sectie 2, Clausule 1

Onze federale grondwet verschilt op een aantal punten fundamenteel van het Amerikaanse origineel. Zo bevat zij een Preambule en een Memorie van Toelichting, bepalingen van directe democratie, een dynamische dimensionering van het Huis van de Burgers, een andere samenstelling van het Huis van de Staten, een totaal ander kiesstelsel, vergaande anti-corruptie bepalingen, een aansporing tot herijking van transnationale politieke partijen, en nog veel meer. 

Een andere vernieuwing is te vinden in artikel V, lid 2, eerste zin. Dit artikel machtigt de Voorzitter om eenmaal per jaar de Staat van de Federatie uit te spreken in een gezamenlijke vergadering van de twee Kamers van het Europees Congres. In het kader van de steeds aanwezige noodzaak om het systeem van checks and balances ter bescherming van de trias politica te perfectioneren, acht de Raad het passend dat ook twee andere functionarissen een dergelijke verklaring afleggen. Verklaringen die erop gericht zijn elkaar te herinneren aan de gezamenlijke taak om de federatie goed te besturen. Een kwaliteit van besturen die Confucius ooit formuleerde met de volgende woorden: 

"Als de sabels verroest zijn en de schoppen glinsteren, als de treden van de tempels door de voeten van de gelovigen zijn uitgesleten en er gras groeit op de binnenplaats van de hoven, als de gevangenissen leeg zijn en de graanschuren vol, als de artsen lopen en de bakkers rijden, dan wordt het rijk goed bestuurd."

Het FAEF-bestuur stelt voor: 

• dat gedurende de eerste twee termijnen (tien jaar) van het Europees Congres tweemaal per jaar een verklaring wordt afgelegd, eenmaal in november en eenmaal in mei,
• dat de voorzitter van het Europees Congres, de voorzitter van het Europees Hof van Justitie en ook de voorzitter van de federatie een dergelijke staat van de instelling (hun instelling) maken, waarvan het gezamenlijke resultaat de algemene staat van de federatie weerspiegelt,
• dat zij zich in hun verklaring in november zullen richten op de doelstellingen die de komende jaren moeten worden bereikt om het sociale en economische welzijn van de Europese samenleving als geheel en het gevoel van saamhorigheid en solidariteit tussen de lidstaten van de Unie te verbeteren; en dat zij in december zullen terugblikken op de mate waarin dit in het afgelopen jaar is bereikt,
• dat de voorzitter van het Europees Congres na tien jaar de voorzitter van een Raad van voorzitters van de parlementen van de lidstaten van de Federatie om advies zal vragen over de vraag of de termijn van tien jaar van rechtswege kan vervallen of voor een tweede periode van tien jaar moet worden gehandhaafd. Dit is een vorm van zogenaamde "horizonwetgeving".

Een dergelijke toevoeging aan de grondwet versterkt het systeem van checks and balances dat de trias politica moet beschermen. Een State of the Union door de president alleen is een onevenwichtig element binnen de trias politica. Tweemaal per jaar is een dergelijke trias politica nodig om verkeerde of ongewenste ontwikkelingen in de eerste tien jaar van de federatie zo snel mogelijk onder ogen te zien en te herstellen met het oog op het smeden van een Europese culturele identiteit.

Het FAEF-bestuur vraagt de leden van de Burgerconventie te beoordelen of dit een goed voorstel is. Zo ja, welke leden van de Groep 55+ komen met een goede tekst daarvoor? En waar moet deze worden geplaatst? Zou een extra afdeling 7 van artikel II een goede plaats zijn? Dan kan artikel V, afdeling 2, clausule 1 worden geschrapt. 

Namens de Raad van Bestuur,
Leo Klinkers
President